Een sterk immuunsysteem; zeg eens hoe dan?

Ik heb een artikel geplaatst over Giardia, een darmparasiet. In dit artikel heb ik uitgelegd wat het is, welke gevolgen het kan hebben en genoemd dat het heel belangrijk is om het immuunsysteem zo sterk mogelijk te maken en te houden.

Ja, leuk gezegd Angel. Maar waar zit nou eigenlijk dat immuunsysteem wat onze dieren gezond moet houden, wat is het en wat doet het? Wat kunnen we zien wanneer dit systeem het moeilijk heeft en kunnen we daar dan iets mee? Wat als jouw dier symptomen laat zien van een verstoord of verzwakt immuunsysteem, of juist net een ziekte te boven is gekomen; hoe versterk je dan het dier, zodat het in de toekomst invloeden van buitenaf beter aan kan? Het gaat hierbij niet alleen om dieren met Giardia, of na Giardia. Het gaat om alle dieren!

Tijd voor uitleg dus.

Je hebt een hond. Of kat. Of misschien zelfs beide of meerdere. Super, maar denk niet dat hij of zij alleen is. Echt niet! Jouw dier komt met heel veel hele kleine vriendjes. Deze noemen we microben. Microben zijn kleine beestjes die voor het grootste gedeelte bestaan uit bacteriën, maar ook uit schimmels, gisten, virussen en andere eencellige wezens. Samen vormen ze het microbioom. Zij leven in het gehele lichaam, dus bijvoorbeeld in de oren, op de huid, in de bek en ademhalingssysteem, maar het grootste deel van dit microbioom bevindt zich in het spijsverteringsstelsel. En dan met name in de darmen. Daar wonen enorm veel verschillende soorten bacteriën. Welke bacteriesoorten er in de darm leven, verschilt per dier. Daardoor heeft ieder dier een ander microbioom. Sterker nog, dit microbioom is net zo uniek als zijn of haar pootafdruk!

Het is de bedoeling dat je al deze kleine vriendjes net zo goed behandelt als jouw dier zelf, want zodra je ze gaat negeren kan dit vervelende gevolgen hebben voor de gezondheid van jouw hond of kat. Het microbioom is ontzettend belangrijk, het wordt niet voor niets 'het vergeten orgaan' genoemd en ondersteunt het lichaam bij verschillende belangrijke functies.

HOE BIEDT HET MICROBIOOM BESCHERMING?

• Bescherming tegen pathogenen (biologische ziekteverwekkers) De microben in het microbioom van jouw dier helpen beschermen tegen virussen als bijvoorbeeld Parvo of Hondenziekte, maar ook tegen schimmels (gisten) en schadelijke bacteriën als E. Coli of Salmonella of andere ziekteverwekkers als Leptospirose en Lyme. De goede bacteriën scheiden stoffen uit die deze indringers kunnen elimineren. Zolang deze goede bacteriën in de meerderheid zijn krijgen de schadelijke bacteriën geen kans zich blijvend te nestelen.
• Vormen van een beschermende barrière Een beschermende barrière biedt verdediging tegen chemische medicatie, vergif, allergenen en carcinogenen (kankerverwekkende stoffen). De kleine microben kunnen ook indringers aanvallen, zodat de giftige stoffen geen kans krijgen het lichaam dieper binnen te dringen.
• Het microbioom voedt jouw dier Microben zijn geen parasieten. Ze zijn niet als wormen, die voedingsstoffen stelen. Juist het tegendeel! De goede bacteriën in het microbioom in de darmen produceren eiwitten als enzymen die helpen om voeding goed om te zetten en voedingsstoffen op juiste wijze te gebruiken. Zou dit niet lukken, dan kan jouw dier niet de benodigde voedingsstoffen uit de voeding halen. De goede bacteriën transporteren voedingsstoffen via de darmwand richting bloedbaan. Zo worden de cellen voorzien van energie. Ook produceert het microbioom vitaminen, en dan met name Thiamine (vitamine B1) en andere B-vitaminen. Vitamine B12 (cobalamine) wordt geproduceerd door microben in het maag/darmkanaal en deze vitamine is enorm belangrijk voor een goede immuniteit. Als jouw dier een vitaminetekort heeft dan hoeft dit niet per se aan de voeding te liggen, de oorzaak kan ook in het microbioom liggen. Verder produceren de microben korte-keten vetzuren door vezels te fermenteren in de darm. Deze vetzuren helpen belangrijke mineralen als calcium, magnesium en ijzer op te nemen.
• Microben hebben invloed op de mentale gesteldheid Oftewel: jouw dier denkt met zijn maag:) De darm-hersen-as is het communicatiesysteem tussen het microbioom en de hersenen. Het mag je raar in de oren klinken maar die hele kleine beestjes communiceren met de hersenen van jouw dier via zenuwen en hormonen. De hersenen kunnen een signaal afgeven aan het microbioom met bijvoorbeeld de vraag om meer voedsel. Ze kunnen zelfs het immuunsysteem controleren. Er wordt steeds meer onderzoek gedaan naar hoe dit precies in zijn werk gaat, maar dàt het gebeurt is duidelijk. Er is inmiddels al onderzoek gedaan naar veranderingen in darmbacteriën bij dieren die onder invloed staan van stress. Voorbeelden zijn bijvoorbeeld vroegtijdige scheiding van de moeder of langdurige onderdrukking/mishandeling.
• Het meest belangrijke deel van het immuunsysteem Absoluut de meest belangrijke taak van het microbioom is het ondersteunen van het immuunsysteem. Het maag/darmstelsel van jouw dier is bekleed met een beschermend slijmvlies. In dit slijmvlies vinden we darmgerelateerd lymfatisch weefsel. Dit weefsel werkt heel nauw samen met zo ongeveer 90% van het immuunsysteem van jouw dier. Het bevat heel belangrijke cellen die we kunnen zien als voornaamste harde werkers als het gaat om een sterk immuunsysteem. Het microbioom speelt dus niet alleen een heel belangrijke rol in de voeding van jouw dier, maar zeker ook in zijn algehele gezondheid en mentale gesteldheid.

Hoewel we nooit uitgeleerd raken over het microbioom en waarom het zo belangrijk is, weten we inmiddels wel welke invloeden van binnenuit en buitenaf ervoor kunnen zorgen dat het microbioom beschadigt raakt. Dit proces noemen we dysbiose.

WAT IS DYSBIOSE?

Als er een mooie balans tussen verschillende dingen is dan noemen we symbiose. Dysbiose is het tegenovergestelde; de balans is zoek. Dysbiose ontstaat wanneer de afweer voor ziekteverwekkers niet meer optimaal is, dus verzwakt. Dat betekent dat vitamines en vetzuren opgebruikt raken, en dat foute bacteriën de overhand kunnen gaan nemen. Het immuunsysteem komt onder druk te staan. Dysbiose wordt gezien als de oorzaak van heel veel (vaak onverklaarbare en wisselende) klachten, ziektes en voedingstekorten.

HOE KAN DYSBIOSE WORDEN VEROORZAAKT?

• Parasieten Oh jee.. we ontdekken inwendige parasieten (bijvoorbeeld wormen) en daar willen we zo snel mogelijk vanaf dus gaan we gauw even een pilletje of pasta halen. Weg met dat ongedierte! Dit gaat echter niet zonder gevolgen. Deze middelen vernietigen niet alleen datgene waar we vanaf willen, ook het slijmvlies van de darmen raakt geïrriteerd en aangetast. Het microbioom beschadigd. En ja, daarin bevindt zich nou net zo'n groot deel van het immuunsysteem. Overigens geldt hetzelfde voor het zogenaamd preventief ontwormen. Laten we dit uit de wereld helpen, want dat bestaat niet. Iedere keer weer zorgt regulier ontworming voor een aanslag op het microbioom (dus op het immuunsysteem) wat dus steeds weer verzwakt. Doe een ontlastingsonderzoek, en belast jouw dier niet onnodig. Geef het microbioom de kans in optimale vorm te blijven. Wat niet perse nodig is, dan ook gewoon niet doen.
• Niet passende voeding Veel dieren eten bewerkte voeding, hoog in koolhydraten. Deze voeding is steriel en vaak bevat het genetisch gemanipuleerde ingrediënten: veel soja, mais, bieten, alfalfa of anders. Wat vaak gebeurt is dat deze ingrediënten worden bespoten met glyfosaat (bedoelt als chemisch bestrijdingsmiddel) een middel wat veel gebruikt wordt voor het doden van onkruid. Dit zou geen product moeten zijn wat je graag aan je dier voert. Je kunt je voorstellen wat dag in, dag uit glyfosaat in het lichaam van je hond doet met zijn immuunsysteem.. Verder ben ik zelf een groot voorstander van rauwe vleesvoeding (op een juiste manier in de juiste verhouding gevoerd) omdat ik vind dat dit het beste past bij het spijsverteringssysteem van kat en hond, het de meest schone voeding is en het minst belastend. Het zijn immers nog altijd carnivoren en daar past vers vlees bij. Ik wil hier op zich best een keer dieper op in gaan, maar voor nu zal ik het hierbij laten. Uiteraard nodig ik jullie uit, in geval van vragen of twijfel of de voeding die je voert het microbioom ondersteunt, contact op te nemen. Het voeren van vers vlees is geen kwestie van alleen een pakje halen in de supermarkt. De gedachte 'vlees is vlees' gaat hier niet op. Het kan goed zijn dat jouw dier iets anders nodig is dan hond of poes van de buren. Advies via internet is leuk en makkelijk gegeven, maar goede info is ook belangrijk om te zorgen dat het op de juiste manier wordt aangepakt. Ook kunnen we dan gelijk kijken of er supplementen of voedingsmiddelen zijn die jouw dier extra kunnen ondersteunen. Vraag dus gerust of zoek iemand die gespecialiseerd is in natuurlijke voeding voor jouw dier en je dus precies kan vertellen waar je op moet letten. Op deze manier krijg je voor jouw dier advies op maat en daar kun je dan verder op bouwen.
• Antibiotica/vaccinaties/medicatie Antibiotica vernietigt elke microbe binnen handbereik. In feite kan het het gehele microbioom kapot maken. Antibiotica vernietigt niet alleen de foute bacteriën maar ook de goede bacteriën in de darmen van jouw dier. Dus alles wat hij nodig heeft om een goed immuunsysteem te verkrijgen en te behouden. En hoeveel (ook heel jonge) dieren krijgen niet kuur na kuur? Hoe groot is de kans dat het microbioom hier goed onder weg komt? Nihil. Vaccinaties, reguliere medicatie (bijvoorbeeld corticosteroïden) en narcose hebben hetzelfde effect. Andere dingen die het microbioom kunnen schaden zijn bijvoorbeeld kunstmatige geur-, kleur- en smaakstoffen, conserveringsmiddelen en chemische vlooien- en tekenmiddelen (banden, pipetjes en tabletten). Komt er iets bekend voor? Dit is waarom dysbiose mogelijk de grootste 'epidemie' is tegenwoordig.
• Stress/spanning Dieren die onder hoogspanning staan hebben te maken met stress. Stress heeft invloed op het microbioom, zoals boven al genoemd. Stress kan worden ervaren bij dieren die veel moeten presteren, waar veel van wordt gevraagd. Of die gedurende de dag van hot naar her worden gesleept. Dieren die tijdens wandelingen onophoudelijk gefixeerd achter een bal of stok aan rennen. Die letterlijk niet weten van ophouden en maar door gaan. Maar ook bij dieren die emotioneel en/of fysiek niet krijgen wat ze nodig zijn door bijvoorbeeld veel alleen zijn. Of dieren die mishandelt worden, die voortdurend op hun hoede zijn. We kunnen het ook tegen komen bij pups die te vroeg het nest verlaten of waarvan de moeder is overleden. Dieren met te weinig rust in hun koppie, waardoor ze continu ‘aan’ staan. Stress is er dus in vele vormen en naar mijn idee een onderschat iets wat veel vaker voorkomt dan wordt gedacht. Bovendien is het per dier verschillend wat als stress wordt ervaren, bij het ene dier is het emmertje sneller vol dan bij het andere dier. Het gaat hierbij overigens niet alleen over negatieve stress. Ook positieve stress levert spanning op.

WELKE GEVOLGEN KAN DYSBIOSE HEBBEN?

• Leaky Gut (Lekkende darm)

Wanneer er de nodige schade wordt aangericht door bovenstaande invloeden kan een lekkende darm ontstaan. De beschermende slijmvliezen in de darmwand verschrompelen. Wanneer dit steeds dunner wordt kunnen de cellen daaronder beschadigd raken en gaan ontsteken. Er ontstaat steeds meer ruimte tussen deze cellen waardoor alle stoffen die jouw dier binnen krijgt niet meer mooi in de darm blijven maar in de gehele bloedbaan terecht komen. Dat betekent dus ook alle foute bacteriën, virussen, schimmels, onverteerd voedsel en allergenen. En dat hoort daar niet. Het immuunsysteem raakt oververhit en je kunt symptomen gaan zien van chronische ontstekingen. Bij alles wat jouw dier eet of binnen krijgt zal het immuunsysteem gaan overreageren. Voorbeelden van reacties kunnen zijn: jeuk, krabben, hotspots, huidirritatie, gistinfecties, gewrichtsklachten, diarree, verstopping, lever-disfunctioneren, stemmingswisselingen, gewichtsverlies, sloomheid, pancreasklachten, autoimmuunklachten enzovoort. De klachten kunnen lijken op allergieën, en dat is dus ook wat veel eigenaren te horen krijgen wanneer ze hiervoor medisch advies in winnen, terwijl het dus heel goed een Lekkende Darm kan zijn. Doordat er dan geen duidelijke diagnose wordt gesteld en een heel arsenaal aan nieuwe medicatie volgt om de symptomen de kop in te drukken wordt het proces alleen maar in stand gehouden en raakt het microbioom meer en meer beschadigd. Enige tijd geleden (3 augustus 2016) heb ik een uitgebreid artikel vertaald en geplaatst over Lekkende Darm dus wanneer je hier meer over wilt weten, lees dit dan vooral door en mochten er vragen omhoog komen dan hoor ik het graag!

HOE KUNNEN WE HET MICROBIOOM HERSTELLEN EN ONDERSTEUNEN?

Gelukkig is het mogelijk om de gezonde balans weer terug te krijgen. En ja hoor, eindelijk ben ik dus op het punt 'werken aan een goed immuunsysteem' aangekomen:)

Ik had natuurlijk al het bovenstaande weg kunnen laten zodat het wat minder leeswerk voor je was, maar ik vond het te belangrijk om het niet te noemen. Alleen op deze manier wordt duidelijk hoe dat immuunsysteem ontstaat en wat daarvoor verantwoordelijk is. Mocht er toch een vermoeden ontstaan dat het microbioom beschadigd is door één van de genoemde oorzaken dan kunnen we als eerste de volgende stappen nemen tot herstel:

• Vermijdt alle giftige stoffen Daaronder vallen dus ook vaccinaties, vlooien-en tekenmiddelen, chemische ontworming en antibiotica. Kies alleen indien noodzakelijk voor ingrepen of onderzoeken onder narcose. Elk van deze middelen vernietigt (acuut of op den duur) het mooie systeem in de darmen en daardoor een sterk immuunsysteem dus probeer je te verdiepen in mogelijkheden op natuurlijk gebied. Naast alles wat we zelf dienen aan- of in te brengen bij onze huisdieren volgens de reguliere geneeskunst, zijn er ook in de omgeving een aantal dingen die we het beste zoveel mogelijk kunnen proberen te vermijden. Wat te denken van onkruidverdelgers, chemische schoonmaakmiddelen en luchtverfrissers, tegelreinigers, enzovoort. Verdiep je in natuurlijke vervangers van dit soort middelen, er is meer mogelijk dan je denkt. Onze dieren komen in aanraking met alles wat op de grond of in de lucht terecht komt en op die manier komt het ook bij hen binnen.
• Probeer te kijken of het mogelijk is om rauw te gaan voeren Al was het alleen maar om te zien wat het verschil is. Een aantal mensen besluit dit niet te doen omdat het ‘lastig is’. Gedoe. Of omdat het vermoeden bestaat dat het heel erg duur is. Of omdat er wordt gewaarschuwd voor ‘gevaarlijke ziektes in het vlees’. Onzin. Laat je niet bang maken, volg je eigen weg. Ik denk echt dat je op zo’n moment alleen aan de gezondheid van jouw dier zou moeten denken en de stap moet nemen om hier alles voor in het werk te stellen. Er is grote behoefte aan goede bacteriën en wat is er dan fijner dan jouw dier hierin te kunnen voorzien met verse vlees voeding, wat uit zichzelf al met heel veel goede bacteriën komt? Mocht je beslissen het niet te doen, en vervolgens wel allerlei andere dingen te proberen, dan kan het zijn dat de huidige voeding dusdanig bezwaarlijk blijft voor jouw dier en dat wat je ook probeert, de voeding altijd een klachtonderhoudende omstandigheid zal blijven. Ballast. En dat is jammer. Goede, passende voeding is de basis van een gezond immuunsysteem. Geef het een kans en kijk wat het doet met jouw dier. Doe dit wel in overleg, met name wanneer jouw dier veel klachten heeft of erg verzwakt is. In deze gevallen is het verstandig de rauwe voeding op andere wijze te geven, of zelf te gaan koken voor jouw dier.
• Reinigen, stimuleren, herstellen Het weer in balans brengen van een verzwakt immuunsysteem en een microbioom wat ‘out of control’ is, is geen kwestie van vandaag begonnen, morgen klaar. Het hangt er natuurlijk vanaf hoe lang de klachten al spelen, wat er is gebeurd voor de symptomen naar boven kwamen en in welke mate er mogelijkheid is tot herstel. Maar dat is niet bijzonder, dat geldt natuurlijk voor alles. Als er duidelijkheid is ontstaan over de symptomen en de geschiedenis erachter en het is duidelijk aanneembaar dat de oorzaak mag worden gezocht in een verstoord microbioom dan gaan we aan de slag. Dit doen we niet overhaast. Ik lees zo vaak dat er maar gewoon gelijk probiotica moet worden gegeven. Iets mis in de darmen? Probiotica. Leaky Gut vermoeden? Probiotica. En dat heeft nou juist niet zoveel zin. Tenminste, niet meteen op dit moment. Het zal namelijk niet gelijk dat effect kunnen geven wat je voor ogen hebt. Als er sprake is van ontstekingsreacties en een overdaad aan foute bacteriën dan zal probiotica niet bij machte zijn om dit te verhelpen. Zolang de darmen niet in goede conditie zijn is de microbioom niet in staat om datgene wat probiotica moet gaan doen, vast te houden. Het is dan alsof je je bad vult met theelepeltjes water. Daarnaast zal de probiotica, die zo hard nodig is in de darmen, door de darmwand (omdat deze inmiddels zo doorlatend is geworden) ook overal in het lichaam terecht komen en dat is niet wat we willen. Er zal dus eerst wat aan vooraf moeten gaan en de eerste twee dingen zijn hierboven al genoemd (giftige stoffen vermijden en voeding wijzigen). Vervolgens ga je, voordat de darmgezondheid écht opgebouwd kan worden, reinigen (lever, nieren, lymfesysteem, darmen) en daarna de beschermende slijmvliezen weer terugbrengen in een goede conditie. Als dat is gebeurd ga je probiotica toevoegen. Het is goed om te kijken naar welke probiotica je gaat geven. Er is een oerwoud aan soorten verkrijgbaar en of het ook daadwerkelijk wat gaat doen is afhankelijk van welke bacteriën gewenst zijn en waar ze werkzaam moeten zijn. Probiotica kan worden gekweekt op basis van melkzuur of op basis van aarde en water. Beide geven andere bacteriestammen. De laatstgenoemde is spoorvormend; dat betekent dat ze een harde ‘bekleding’ kunnen vormen die ze beschermt tegen hitte, maagzuur en bepaalde soorten antibiotica. Ook kan deze probiotica worden gegeven aan dieren die niet tegen zuivel kunnen. Het mooie van probiotica is dat elke probiotica-stam werkt op een ander gebied. Aan de andere kant betekent dat dat wanneer je een probiotica kiest met bijvoorbeeld maar twee stammen, je vaak niet alles toedient wat zo hard nodig is. Het is goed om je in te lezen of om informatie in te winnen bij een goede therapeut of holistisch dierenarts alvorens je probiotica aanschaft voor jouw dier. Begrijp de probiotica, kijk wat nodig is en hoe het werkt. Doe je dit niet, dan is de kans aanwezig dat het niet het resultaat zal geven waar jij en je dier op hopen en dat is natuurlijk heel erg zonde. Wil je probiotica als voeding bij voeren in plaats van uit een potje dan kun je bijvoorbeeld kiezen voor kefir, zuurkool, kimchi (gefermenteerde Chinese kool en groentes) of bokashi. Vergeet naast probiotica ook de prebiotica niet. Prebiotica zijn vezels die in de maag en de dunne darm niet worden verteerd. Pas wanneer ze in de dikke darm komen worden ze door de darmflora afgebroken. Daarbij komen stoffen vrij die de groei en activiteit van de darmflora stimuleren. Het zorgt ervoor dat de probiotica nog beter zijn werk kan doen, effectiever kan zijn. Er is oplosbare prebiotica, maar ook maar ook onoplosbare. Kies de eerste, de oplosbare vezels. Een aantal mooie voorbeelden van prebiotica zijn Cichorei, knoflook (in de juiste hoeveelheid), Larch Arabinogalactan (Westerse Lariks), Turkey Tail (paddenstoel), Grote Klit (Burdock Root), Chlorella of Paardenbloemblad.

NOG MEER WAT WE KUNNEN DOEN?

Ja hoor, naast bovengenoemde stappen zijn er hele mooie mogelijkheden op natuurlijk gebied om de microbioom nog extra te ondersteunen of weer in balans te brengen. Denk hierbij aan klassieke homeopathie, spagyriek, celzouten, chinese kruiden, natuurgeneeskunde enzovoort. Het meest belangrijke is denk ik om niet zomaar ergens middenin te beginnen. Of zomaar wat in het wild gestrooid advies van internet te plukken. Heb jij een dier met klachten? Lijken ze soms onverklaarbaar en gaat het op en af? Wil het maar niet lukken goede ontlasting te krijgen? Heeft jouw dier veel medicatie gehad? Is het heel ziek geweest? Heeft het een kwetsbare achtergrond? Is het heel gevoelig? Lijkt er steeds weer iets nieuws de kop op te steken? Valt jouw dier maar af, terwijl het voldoende voeding krijgt?

Dan is het verstandig alles eens goed op een rij te zetten; wat is er aan de hand, wat is er gebeurd, wat willen we bereiken en hoe pakken we dat zo georganiseerd mogelijk aan? Alleen dan kun je goed resultaat verwachten. Overigens is dit artikel niet alleen bedoelt voor dieren met klachten. Ook dieren zonder klachten kunnen soms wat extra ondersteunt worden in bepaalde periodes van het jaar of in bepaalde periodes. Ga niet overdrijven. Het is niet nodig om een heel arsenaal aan supplementen of voedingsmiddelen in huis te halen in het kader van ‘baat het niet, dan schaadt het niet’. Die vlieger gaat niet op. Sommige dingen moet je gewoon laten. Er zijn geen dertig (vaak ook nog dure) potjes nodig om balans terug te krijgen. Sterker nog; daarmee kun je ook een microbioom uit balans halen. Niet doen dus.

Ik hoop dat je iets met deze informatie kunt. Dat ik heb kunnen uitleggen wat het immuunsysteem van onze dieren nu eigenlijk is en hoe dit beïnvloed kan worden. Maar ook hoe we dit weer in balans kunnen proberen te brengen. Het kost soms tijd, maar iets wat er gedurende langere periode in is geslopen is soms niet meteen weer geheeld. Geduld is een schone zaak, en zeker de moeite waard. Mocht er nog iets onduidelijk zijn of heb je vragen; stel ze gerust. Ik help je graag.

Tot slot: je hebt het helemaal tot het eind volbracht! Alles gelezen. En ja.. ik weet dat het veel was. En dat zullen een aantal mensen ongetwijfeld ook noemen in hun reactie. Geeft niet. Jij hebt alles doorgespit en in je opgenomen. Daar ben ik blij mee. Ik hoop dat jij dat ook bent, ondanks deze berg aan informatie. Het paste niet in drie zinnen, mijn excuses. Ik zal eens vragen of internet ook in boekvorm verkrijgbaar is:)

Maar nogmaals; dank voor je doorzettingsvermogen. Je dier zal je dankbaar zijn!