Het pijnlijke verlies van een huisdier...

Gisteravond, vlak voor het donker werd. De kerstboom buiten was aan en ik wilde voor de leuk nog wat kaarsjes op de veranda laten branden. Gewoon voor de gezelligheid, dan leek het minder donker. En daar kwam het; de foto van Sanne..

Ruim drie jaar geleden alweer dat we haar moesten laten gaan, maar potverdorie wat voelt het nog als de dag van gisteren! Alle gedachten, verwachtingen, hoop, teleurstelling en verdriet kwamen weer naar boven. Het leek weer even een zwart gat waar ik zonder voorbereiding in donderde.

En waarom? Verdorie, waarom werd ik daar nu zo uit het niks ineens naartoe getrokken?

Het was natuurlijk niet uit het niks. De afgelopen weken zijn er een aantal honden die ik ken, de een misschien wat beter dan de ander, overleden. Na lang ziek geweest te zijn, maar ook vrij plotseling. Maar ook honden die ik helemaal niet ken. Die geschrokken door vuurwerk de weg op renden en aangereden zijn. Pats boem, weg. Honden die, gewond in een gevecht, het leven hebben gelaten. Zulke trieste gebeurtenissen, zoveel afscheid, zoveel verdriet.

Ja precies, zoveel emoties. En ik denk dat de emoties van al die mensen ook bij mij weer het nodige heeft losgemaakt. Na drie jaar nog gewoon weer opnieuw.

En dan ga ik het maar opschrijven. Omdat dat helpt.

ONVERMIJDELIJK AFSCHEID

De kans is groot dat jij ook een dier hebt. Net als miljoenen andere mensen op de wereld. Een dier geeft je kameraadschap, liefde, gezelligheid, een reden om er op uit te gaan; ieder mens kijkt op zijn eigen manier tegen zijn of haar dier aan. En dat mag.

Ik spreek dan ook nu vooral even namens mezelf, hoe ik het zie (en zag). Sanne kwam bij ons omdat wij graag het gezelschap van een hond wilden. We wilden er op uit, we wilden kunnen knuffelen, stoeien, spelen en godzijdank was Sanne voor al deze dingen zonder al te veel moeite elke dag weer opnieuw te porren. Maar dat was ONZE reden. Anderen kiezen misschien voor een dier omdat ze zich alleen voelen, en weer anderen omdat de kinderen daarom vragen (of ik dit zo slim vind laat ik nu even in het midden).

Als je diereigenaren vraagt wat de grootste schaduwzijde is van het gezelschap van een huisdier, dan is de kans groot dat ze antwoorden: de wetenschap dat ze ooit zullen overlijden. En ik denk inderdaad dat dat ook zo is. Het afscheid wat onvermijdelijk gaat komen.

Kijk ik naar mijzelf: niet alleen van Sanne heb ik afscheid moeten nemen. Ook van Senna en Vitess, eveneens golden meisjes. En wat te denken van Ollie, Bommel, Nozem, Loesje, Zippie, Gizmo, Samson en Diesel... ieder op zijn of haar manier zo bijzonder, dat er echt gaten zijn gevallen nu ze er niet meer zijn. Het pijnlijke verdriet wat dat met zich meebracht, heeft mij enorm doen twijfelen om weer een poes in huis toe te laten.

Wilde ik dit nogmaals? Kan ik dat aan om straks weer opnieuw een maatje te laten gaan? Na heel lang ja-nee-ja-nee kwam daar dan toch uiteindelijk Pippie poes, en ik hou mezelf voor dat ze 100 gaat worden in blakende gezondheid. Lauw kans, maar ik moet toch een beetje positief blijven:)

DE WERELD VOOR HEN

Ik denk dat velen met mij kunnen beamen dat het overlijden van een dier echt verpletterend kan voelen. Alsof alles onder je vandaan wordt getrokken. Voor mijzelf voelde het alsof er steeds weer opnieuw een stukje van mijzelf met hen mee ging. Nou vind ik loslaten sowieso wel een dingetje, maar het laten gaan van iets waar je zo gek mee bent.. ik word er letterlijk misselijk van.

Onze dieren worden, en dan maakt het niet uit hoelang ze bij ons zijn, onderdeel van ons bestaan. Ons leven raakt ingericht op de zorg voor onze dieren. Zij hebben niet de mogelijkheid in hun eentje te overleven dus helpen wij ze om een lang, tevreden en gezond leven te bereiken.

Wat wij hiervoor terug krijgen is onbetaalbaar. Liefde en steun, een band voor het leven. Dat is in heel veel gevallen meer dan wat je van je omgeving mag verwachten...

Het maakt niet uit wanneer we misschien niet de meest succesvolle persoon op de wereld zijn, voor onze dieren zijn wij de hele wereld. Kijk maar eens naar wanneer je weer de deur binnen komt. Het enthousiasme wat je tegemoet stroomt. Of je nu een week bent weggeweest, of alleen de post uit de bus hebt gehaald, het maakt de hond niet uit.

Katten daarentegen zijn wat gereserveerder qua emoties, is mijn ervaring. Kwamen wij eens terug van een weekendje weg, dan had ik soms dagen nodig om mijn afwezigheid goed te praten. Of dat leek zo, ik weet het niet.

Maar goed, dit soort dingen zorgt er mede voor dat het verlies van dit gezelschap en de onvoorwaardelijke liefde echt als ondraaglijk gevoeld kan worden.

KWALITEIT VAN LEVEN VERSUS GEMIS

In vrijwel de meeste gevallen zijn wij veroordeeld tot het nemen van de alles omvattende beslissing; we moeten je laten gaan. Verstandelijk weten we vaak best wel dat het de juiste beslissing is maar het daadwerkelijk hardop uitspreken ervan, dat is het meest moeilijk. Het meest defintieve ook. Doe ik het juiste? Ben ik niet te vroeg? Kunnen we niet nog iets proberen? Allemaal vragen die maken dat we kunnen gaan twijfelen.

Ik heb ze ook gesteld, vaak genoeg. Maar in de loop van de tijd heb ik ook veel geleerd. Het is altijd heel makkelijk om dat nu zo te zeggen, maar wat ik het allermeest belangrijk ben gaan vinden is de vraag: is er nog kwaliteit van leven? Als ik de beslissing uitstel, krijgt mijn dier dan nog genoeg kansen het leven weer zodanig op te pakken dat het leuk en dierwaardig is? Kan ze nog de dingen doen die ze het liefste doet?

Mag ik egoistisch zijn als ik zeg dat ik haar bij me wil houden omdat IK haar niet kan missen? Ik voel het inmiddels anders. Jarenlang zijn mijn dieren bij mij geweest, er VOOR MIJ geweest. Als het moment daar is moet ik er VOOR HEN zijn, en ze laten gaan. Ik wil me mijn dieren niet alleen maar als ziek, zwak en misselijk herinneren en die kans is gewoon aanwezig als ik maar blijf uitstellen.

Door het op deze manier te gaan zien ben ik gaan beseffen dat het uitstellen van zo'n moeilijk beslissing geen zin heeft. Wat voor rechtvaardigs krijg je er voor terug? Drie weken respijt? Drie maanden? En wie is daar dan echt het meest oprecht blij mee? Door ervaring kan ik inmiddels zeggen: niemand.

Ik begrijp heel goed dat het vaak niet alleen van jezelf afhangt. Wanneer dieren onderdeel zijn van een gezin, hebben meer mensen hun mening. En dan gaat er vaak best een tijd overheen voordat iedereen de neus dezelfde kant op heeft staan. Voor elk gezinslid kan een dier iets anders betekenen, en iedereen moet dit op zijn eigen manier kunnen verwerken. Zo ook de aanloop naar een afscheid. Ik wordt weleens gevraagd naar mijn mening.

Wat zou ik doen? En mede door wat ik zelf heb meegemaakt, heb gevoeld en ervaren, geef ik daar dan ook mijn eerlijke mening over. Niemand, en al helemaal het dier niet, heeft er iets aan als ik maar een beetje mee praat om eigenaren een goed gevoel te geven.

ERVAREN VAN VERLIES

Wat mij soms opvalt, wanneer ik aangeef dat onze Sanne inmiddels drie jaar geleden is ingeslapen, is dat mensen kunnen reageren met 'oh, zo lang al' en daardoor het gevoel kan ontstaan dat je nu wel lang genoeg hebt lopen kniezen. Kin omhoog, borst vooruit, kom kom!

En dat vind ik wel de meest foute reactie die er is. Nu weet ik zelf heel goed dat veel mensen liever eerst roepen dan nadenken en dat medeleven steeds zeldzamer begint te worden, maar ik vind dat het verlies van een huisdier voor een ieder op geheel eigen wijze mag worden verwerkt. Wil ik als een bezetene in huilen uitbarsten dan doe ik dat.

Snap jij dat, dan troost je me of ben je er gewoon alleen maar. We praten erover, wisselen ervaringen uit en na verloop van tijd wordt het huilen weer lachen. Snap je dat niet, dan hou je je gewoon stil. Niet meer, niet minder. Geen 'kom, kom... het was een dier he, geen mens'.

Een ieder ervaart het verlies van een huisdier op zijn eigen manier. Laten we elkaar dat ook gunnen. En he, als we dan toch zo nodig moeten vergelijken; de ene mens vind verlies van een huisdier net zo erg als het verlies van een mens, de ander voelt het juist weer andersom en weer anderen ervaren beide als even erg. Leven en laten leven.

Als iemand al zoveel verdriet heeft omdat zijn of haar geliefde dier is overleden, moeten we dan ook discussie gaan voeren over de vraag wat het meest erg is? Leven en laten leven. En meeleven kan altijd, daar is nog nooit iemand slechter van geworden.

Zonder iemand iets te willen opleggen of te zeggen wat het beste is wat je kunt doen (want dat voel je zelf het beste), wil ik toch een paar dingen noemen die je misschien in je achterhoofd zou kunnen houden voor het geval je er zelf mee te maken krijgt. Of wanneer je al (misschien meerdere keren) afscheid hebt moeten nemen van jouw huisdier en je ervaart het nog steeds als te moeilijk of een groot zwart gat:

- Je verdriet is geheel gegrond

Hoe extreem je verdriet ook mag voelen, of hoezeer anderen ook proberen het minder erg te laten lijken dan het in werkelijk voelt: het is 100% waar, je bent iets kwijt waar je veel van hield. Datgene wat voor jou misschien wel jaren op de eerste plaats heeft gestaan. En dat heb je moeten laten gaan. Daar mag je verdriet over hebben. En ook al leek je nooit om dieren te geven, was je geen honden- of kattenmens naar de buitenwereld, het gemis doet meer met jou dan verwacht en dit hoef je niet te verstoppen!

Je bent je maatje verloren, datgene wat jou 'heel' maakte wanneer je dat nodig had, is niet meer. Mag je daar verdriet over hebben? Absoluut! Zo lang als jij wilt. En lijkt het beter te gaan, maar schiet je toch nog vol omdat je foto's ziet of omdat de naam weer opnieuw voorbij komt? Lekker laten gaan. En voor een ieder die dat niet snapt of daar geen respect voor heeft: THEIR LOSS.

- Jouw verdriet is persoonlijk

Jouw verdriet is niet het verdriet van een ander. Iedereen maakt de vijf stappen van verdriet door: ontkenning, boosheid, onderhandelen, depressie en acceptatie. Maar voor iedereen is het verschillend hoe deze stappen verlopen qua start, snelheid en het doormaken ervan.

Soms blijven mensen lang ontkennen, en bij anderen duurt het maanden of misschien wel jaren voordat acceptatie plaatsvindt. Dit proces is persoonlijk, en dat kan ook niemand beinvloeden door te zeggen haast te maken of stappen over te slaan. Het is zelfs mogelijk om na drie stappen vooruit weer een stap terug te doen.

Ik heb na drie jaar inmiddels alle stappen doorlopen, behalve de laatste. Het accepteren wil nog maar niet lukken. Maar daar kom ik uit als de tijd voor mij daar is. Zo mag jij dat ook doen.

- Wees niet bang hulp te vragen

We hebben als mens al gauw de neiging bij verdriet of gemis dit alleen te willen 'oplossen'. Alle gevoelens en emoties alleen te willen doormaken. Een ander hiermee niet te belasten. Niet vervelend te willen zijn, alweer te moeten huilen, of bang zijn afgewezen te worden. Maar je hoeft het niet alleen door te maken. Er zijn zoveel mensen die hetzelfde hebben doorgemaakt,  en een luisterend oor hebben.

Of mensen die de eigenschap hebben goed te kunnen luisteren of zich in een ander kunnen inleven ook al hebben ze zelf niet dezelfde ervaring. Tref je dit soort mensen, wees dan niet bang om erover te praten. Het zal je helpen.

Mocht je echt niemand in je omgeving kunnen vinden waarvan jij denkt dat ze iets voor je kunnen betekenen; je mag altijd contact met me opnemen. Ik luister graag naar je, ik wil mijn ervaringen met je delen en ik wil je helpen als je daar behoefte aan hebt. En dat mag over alles gaan rondom het verlies. Niet alleen het gemis, maar ook je twijfels, je boosheid, je verdriet over het eventuele lijden voor het overlijden.. alles mag. Hou me maar gewoon in gedachten voor het geval het eens nodig mocht zijn.

- Wees er zeker van dat al jouw gezins- of familieleden ondersteuning hebben

Huisdieren zijn voor kinderen vaak niet alleen gezelschap. Kinderen kunnen een huisdier in veel gevallen echt als maatje zien. Als hun beste vriend. Wanneer dit wegvalt, dan heeft dit grote impact. Zij kunnen daar als kind heel anders tegenaan kijken als dat wij als volwassenen dat doen.

Daarnaast is het ook voor onze andere dieren niet zomaar iets wanneer een roedelgenoot, een maatje overlijdt. Ook dieren hebben emoties, gevoelens en het is goed ons hier bewust van te zijn. Het ene dier neemt overduidelijk afscheid, het andere dier wil er niks meer van weten.

Dieren kunnen ook verdriet ervaren. Gevolgen hiervan kunnen zijn dat ze slechter gaan eten of zelfs stoppen met eten, niet meer willen wandelen of spelen, zich afzonderen of lichamelijke klachten krijgen. Mocht dit het geval zijn, heb jij een ander dier wat na het overlijden van een maatje tekenen laat zien van verdriet en gemis, denk er dan eens over om dit te ondersteunen. Er zijn heel mooie natuurlijke middelen die een dier door dit proces heen kunnen helpen.

- Fysiek herdenken kan ondersteuning bieden

Er zijn hele mooie manieren om onze overleden dieren te herdenken. Niet alleen op mentaal gebied, maar ook fysiek. Een echt afscheid bijvoorbeeld met de mensen die het dichtst bij hebben gestaan. Een mooi plekje in huis met foto's is een mogelijkheid, maar ook herdenkingskaartjes, een pluk haar waar iets moois mee wordt gedaan of een mooie foto tot een schilderij laten maken.

Zoals je op de titelfoto van dit stuk kunt zien heb ik een foto van Sanne op de veranda gezet. Gewoon omdat ze daar het liefste was; in de voortuin zodat ze alles kon overzien. Ook heb ik een ring met het haar van Sanne en de as hebben we na haar crematie begraven op de plek waar ze dagelijks wandelde. Zo kan ik elke dag even 'langs' als ik dat wil.

Ook hierbij geldt; iedereen doet het op zijn eigen manier. Niks is te weinig, niks is overdreven. Doe wat voor jou goed voelt en wat jij nodig bent om dit verlies te verwerken.

Zo, dat is er uit. Dat het zien van een foto weer zoiets te weeg kan brengen.. Ik weet dat het niet op zich zelf staat, dit gebeurt niet 'out of the blue' en ik ben ook wel weer blij dat ik dat moment weer heb doorgemaakt. Schijnbaar was het nodig. Het is nog niet verwerkt, na drie jaar nog niet geaccepteerd. Maar dat komt goed.

Ik ben me er weer opnieuw bewust van wat Sanne en al onze andere dieren voor mij hebben betekent. Voor ons. En hoeveel ik ze nog dagelijks mis.

En nu ga ik Morris een dikke knuffel geven. En Pippie. Ze krijgen er niet genoeg van:)